Sự kiện cha vẽ con gái khỏa thân ở Trung Quốc

Linh Vũ

Tôi nhận email của người bạn Họa sĩ Nguyễn V. Nhớ ở thành phố hoa hồng Portland, Oregon, với những bức hình điêu khắc trên thân cây sống của nhiều điêu khắc gia nổi tiếng. Tôi rất thích và hâm mộ tài nghệ tuyệt vời của họ. Đồng thời Họa sĩ Nguyễn V. Nhớ cũng cho tôi biết về những bức tranh sơn dầu nghệ thuật của một Họa sĩ tại Trung Quốc có khá nhiều bình luận khen chê trong suốt nhiều năm qua. Đó là nghệ thuật vẽ tranh khỏa thân mà người mẫu chính là con gái của ông ta. Hôm nay tôi xin gửi đến quý độc giả một vài sự kiện trong những bức tranh đó tại sao lại có nhiều tranh cãi trên báo chí và mạng xã hội. Vấn đề vẽ tranh khỏa thân không có gì ngạc nhiên ở Âu châu, nhưng với Trung Quốc thì đó là một hiện tượng mới lạ. Cốt lõi của sự việc không chỉ là hình khỏa thân mà người mẫu chính là con gái ruột của người Họa sĩ đó với lứa tuổi cập kê. Nhiều người TQ cho rằng đây là hiện tượng đầu tiên sau một ngàn năm lịch sử của TQ.
Li Zhuanping/Lý tráng Bình và cô gái Li Qin

Chúng tôi xin lướt qua một vài yếu tố chính của sự việc. Họa sĩ đó là Li Zhuangping tiếng Việt dịch là Lý Trăn Bình hay Lý Tráng Bình, bức tranh nổi tiếng của ông là “Nữ thần Wushan” và “Dòng ma núi Nữ thần Phương Đông”, Họa sĩ Lý Trăn Bình người Tứ Xuyên, 61 tuổi ở thành phố Đức Dương, người con gái tên là Li Qin lúc đó vừa 23 tuổi. Năm 2008, với sự đồng ý của Li Qin, Họa sĩ Li Zhuangping đã sử dụng con gái mình làm nguyên mẫu của nữ thần trong tác phẩm. Sau đó ông xuất bản một album tranh sơn dầu nghệ thuật đầu tiên ở Huangjueping, Trùng Khánh. Và sau cuộc triển lãm đó, nhiều phê phán đã xuất phát về tranh sơn dầu và sự khỏa thân của con gái ông. Sự việc này làm dấy lên những cuộc tranh luận, bàn tán sôi nổi của cư dân mạng và báo chí. Chúng tôi tóm lược ngắn gọn một vài phê bình của báo chí và mạng xã hội với những tiêu đề như sau. Câu hỏi được đặt ra “Việc người cha để con gái mình làm người mẫu khỏa thân là đáng kính trọng hay là điều đáng xấu hổ?” Nhiều phản hồi trong câu hỏi đó cho rằng việc dùng con gái mình làm người mẫu khỏa thân là trái đạo đức và không thể chấp nhận được dù là ở thời đại nào. Với lý do là truyền thống đạo đức, luân lý của Quốc gia, và nền văn hóa, xã hội trong nhiều thời đại. Đây không phải vì nghệ thuật mà dùng con gái mình như một công cụ để sáng tạo. Cũng có người cho rằng, đây là cách mà người Họa sĩ này sử dụng để làm cường điệu, nổi bậc gây chú ý. Tuy nhiên, có một số cư dân mạng cho rằng, người họa sĩ này đã phá bỏ quan niệm thế tục, để cống hiến hết mình cho tinh thần nghệ thuật cho nên việc sử dụng con gái mình rất đáng được ngưỡng mộ.v.v.

Theo các cuộc phỏng vấn của báo chí, Họa sĩ Li Zhuangping/ Lý Tráng Bình đã giải thích sự việc như sau: “Tôi quyết định sử dụng hóa thân trong hình ảnh khỏa thân của con gái mình thành nữ thần trong tác phẩm, từ khi con gái tôi lên 9 tuổi, cô bắt đầu học hội họa, cũng kể từ ngày đó tôi cố ý không để cô ấy tiếp xúc quá nhiều với thế giới bên ngoài, vì vậy cô ấy có khí chất thuần khiết trong sạch, giống như một “tiểu long nữ”. Tôi rất biết chỉ có khí chất của cô ấy mới hợp với bản chất tác phẩm của tôi”… Và vì điều này chính cô con gái cũng chấp nhận yêu cầu của ông để trở thành nhân vật nữ vai chính trong tranh “Nữ thần Wushan”. Hơn nữa Họa sĩ Li Zhuangping cũng nói rằng, ông không bao giờ cân nhắc về mặt đạo đức khi để con gái mình làm người mẫu khỏa thân. Li Zhuangping còn cho biết, anh và con gái chưa bao giờ cảm thấy xấu hổ khi sáng tạo, Ông nói thêm, tôi cảm thấy nó giống như khi còn nhỏ anh phải tắm gội cho con gái mình và ông không có ý nghĩ nào khác. Thậm chí, người vợ của Li Zhuangping còn nói với báo chí rằng, khi hai cha con tạo hình, cô rất ngưỡng mộ họ.v.v.

Dù là biện minh thế nào đi nữa, cũng có lần ông thú nhận, ông cảm thấy áp lực chưa từng có sau khi thông tin lan truyền rộng rãi trên mạng, ông nói. “Con gái tôi thường khóc khi nhìn thấy những lời nhận xét không hay đó. Lúc đó, tôi rất đau lòng và nghĩ rằng mình rất có lỗi với con và khiến đứa con cảm thấy quyết định của mình là sai từ buổi ban đầu”. Và kể từ những ngày đó, con gái ông không bao giờ bước ra khỏi nhà, kể cả trong lễ hội mùa xuân cũng như không ra ngoài thăm họ hàng thân quen. Ông cảm thấy đau lòng có lỗi với cô ấy. Nhiều lần ông cảm thấy chán nản, tuy nhiên đôi lúc ông cũng cảm thấy lạc quan với những lời phê bình tốt đẹp của một số người có tầm vóc trong lĩnh vực nghệ thuật, ông lấy nó làm sự an ủi cho chính mình. Ông nói. “Thật may có nhiều họa sĩ chuyên nghiệp và giáo sư của Học viện Mỹ thuật, Nghệ thuật đã Khuyến khích chúng tôi và khuyên tôi nên gắn bó với nó.”…

Có lẽ vấn đề tình dục, ảnh khỏa thân là những từ rất nhạy cảm ở Trung Quốc, vì Trung Quốc còn gắn liền với nền văn hóa đạo giáo lâu đời của họ, cho nên sự khai phá quá mới mẻ như vậy bị nhiều người gọi là “vi phạm đạo đức” và “khiêu dâm”. Thông thường, để phân loại những hành động khiêu dâm về nghệ thuật chúng tôi tạm chia ra thành ba loại: Người sáng tạo, người biểu diễn và khán giả. Nếu cả ba thoát khỏi sự thôi thúc của tình dục, thì công việc và màn trình diễn đó chính là nghệ thuật. Hay một khái niệm khác trong việc đánh giá tiêu chuẩn này: Nghệ thuật khiêu dâm thực sự không có nghĩa là người sáng tạo và người biểu diễn không có xung lực tình dục, nhưng ở một mức độ khác chính họ đã kích thích các xung động tình dục của hầu hết khán giả, đó chính là nghệ thuật khiêu dâm. Nhưng với khái niệm tình dục của các nước phương tây có thể tương đối thoáng hơn.

Ví dụ một vị Giáo sư trong ngành mỹ thuật cho biết sau khi xem “Bộ phim hình vẽ về những hồn ma trên núi nữ thần phương Đông” của Li Zhuangping, ông cho rằng, “Điều này không chỉ đòi hỏi phải phá vỡ các khái niệm xã hội nói chung chung, mà còn phải phá bỏ các rào cản về đạo đức và luân lý. Cha và con gái của nghệ sĩ Li đã hợp tác để tạo ra “Nữ thần Wushan” Một bức tranh sơn dầu thật đẹp và cảm động. ” Đó là những lời khen chê trong nhiều năm qua, bây giờ chúng ta thử bước sang vòm trời Phương tây xem sự việc đó như thế nào.

Với Phương tây với những bức tranh, bức tượng khỏa thân không quần áo rất phổ biến trong nghệ thuật của thế giới Phương Tây. Tình huống này có vẻ hoàn toàn tự nhiên khi người ta xem nó ở mức độ thường xuyên giống như tình trạng cởi quần áo trong cuộc đời con người, từ khi sinh ra hoặc khi tắm xong cho đến khi mặc quần áo vào. Tuy nhiên, trong nghệ thuật, những hình vẽ trần trụi liên quan rất ít đến những điều kiện khiêm tốn, tế nhị này. Thay vào đó nó phản ánh một tập hợp rất phức tạp của những lý tưởng, tập quán truyền thống con người, những mối quan tâm triết học và truyền thống văn hóa. Mặc dù, có nhiều phê phán nhưng nó vẫn mang ý nghĩa trong suốt không nhơ bẩn, khiêu dâm của nghệ thuật Phương Tây, khỏa thân là một trọng tâm đặc biệt của sự đổi mới nghệ thuật trong thời kỳ Phục hưng và truyền thống hàn lâm sau này của thế kỷ XVII trở về sau.

Sau đây chúng tôi nêu lên một số tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng Phương tây để chúng ta cùng suy ngẫm. Tác phẩm liên quan đến ảnh khoả thân và điêu khắc nỗi tiếng như. Trong điêu khắc với tượng “David” của Michelangelo (1501–1504) là ví dụ tốt nhất, David khỏa thân đã trở thành một tác phẩm bất hủ vì biểu tượng của quyền lực. Hình ảnh Đức mẹ đồng trinh và thần Vệ nữ ở phương Tây khỏa thân, hình ảnh nổi tiếng nhất về quan điểm phổ biến này là câu chuyện trong Kinh thánh về Adam và Eva, người đàn ông và phụ nữ đầu tiên được phát hiện, họ là hai người khỏa thân, do đó phải chịu sự xấu hổ và trừng phạt (có ít nhất hai hay ba bức vẻ với ý tưởng khác nhau về chủ đề này). Trong số đó bức hình gây ấn tượng nhiều nhất của Họa sĩ người Ý Masaccio năm 1425, một bức bích họa chủ đề “Nguyên tội” đại diện cho Adam và Eva bị đuổi ra khỏi vườn địa đàng, cho nhà thờ Santa Maria del Carmine ở Florence. Các hình tượng phụ nữ khỏa thân được thể hiện trong nghệ thuật thời tiền sử rất sớm và những hình ảnh tương tự đại diện cho các vị thần sinh sản như Ishtar Cận Đông. Nữ thần Hy Lạp Aphrodite cô ấy cũng được tưởng tượng là người ban sự sống, kiêu hãnh và quyến rũ. Chính trong thời kỳ Mannerist của thế kỷ 16 và 17, những bức tranh khỏa thân đã thực sự được giải phóng khỏi mọi ràng buộc hay sự cân nhắc trong tôn giáo. Mannerism mang lại sự tự do rất lớn trong việc thể hiện cơ thể. Từ đó giữa sự phóng đại hình thức và sự bóp méo cơ thể, một cảm giác khêu gợi mạnh mẽ bắt đầu nổi lên.

Những tác phẩm thể hiện cơ thể con người là một trong những chủ đề chính xuyên suốt lịch sử nghệ thuật kể từ thời tiền sử. Trên thực tế, trong số những bức tranh nổi tiếng ghi dấu ấn lịch sử, trong số đó có không ít bức tranh khỏa thân, cụ thể phần lớn là khỏa thân phụ nữ. Chúng ta có thể lấy ví dụ về sự ra đời của thần Vệ nữ của Botticelli, Nguồn gốc thế giới của Courbet hay ảnh khỏa thân nằm nghiêng của Modigliani.v.v. Sau đây là những bức họa khỏa thân nỗi tiếng: Masaccio, Adam und Eva aus dem Paradies verbannt, 1424-1425; The Original Sin, Masolino, 1424; Vitruvian Man, Léonard de Vinci, 1490; Botticelli, The Birth of Venus, 1485; Venus, Cupid, Folly and Time, Agnolo Bronzino, 1550; Detail, Venus, Cupid, Folly and Time; Agnolo Bronzino, 1550; La Chemise enlevée, Jean-Honoré Fragonard, 1770; La maja desnuda, Francisco de Goya, 1790; L’Origine du Monde, Gustave Courbet, 1866; Olympia, Edouard Manet, 1863; Le Tub, Edgard Degas, 1886; Paul Cézanne, The Temptation of Saint Anthony, 1870; Paul Cézanne, Bathers, 1899–1906; Feminine nude, Egon Schiele, 1910; Half-naked, Otto Dix; Great American Nude 7; Tom Wesselman, 1960; Woman in Spring và Hildegarde Handsaeme, 2014.v.v.

Trong trường hợp nghệ thuật như nói trên của các tác phẩm Tây phương có vẻ bình thường như vậy, nhưng tại sao ở Trung Quốc, người ta lên án chúng liên quan đến “nội dung khiêu dâm”, phải chăng nguyên nhân sâu xa nằm ở thói đạo đức giả của người Trung quốc hay chuyện bày trò ồn ào của chủ nghĩa Cộng sản hiện nay để che lấp một vài yếu tố chính trị ? Tuy nhiên, điều này cũng bị ảnh hưởng về sự “bảo tồn các nguyên tắc của tự nhiên và loại bỏ ham muốn của con người”. Câu hỏi được đặt ra là liệu người cha sẽ không có những suy nghĩ tục tĩu, khiêu dâm trước sự khỏa thân của con gái mình? Mặc dù xã hội đang từng ngày thay đổi khó lường, nhưng những suy nghĩ, quan niệm về đúng sai của con người vẫn ăn sâu vào nếp sống của nhân gian. Đối với những người không chuyên về nghệ thuật, họ rất khó hiểu về sự tận tâm của người nghệ sĩ đối với nghệ thuật ở mức độ nào ! Ngoài ra, cũng có nhiều người thường bị lừa gạt bởi sự “tận tâm với nghệ thuật” đó và bị người khác lợi dụng, dẫn đến lạc lối. Vì vậy, không có gì khó hiểu cả, khi nhiều người cho rằng việc để con gái làm người mẫu khỏa thân là loạn luân tâm thần, dâm dục cho nên, họ mới để con gái mới lớn của mình khỏa thân trước mặt họ.

Điều này có rất nhiều nghệ sĩ luôn trăn trở về đạo đức và luân lý. Nghệ thuật cũng có giới hạn và nghệ thuật cũng cần tương tác với mọi người, với cuộc sống và thực tế. Hãy tưởng tượng nếu mọi người đều sử dụng chiêu bài nghệ thuật để thách thức các chuẩn mực đạo đức đã được thiết lập, thì thế giới sẽ hỗn loạn, đời sống của lớp trẻ sẽ ra sao? Chính vì thế đã gây ra một cuộc tranh luận lớn. Một số người ca ngợi nó là nghệ thuật, trong khi những người khác chỉ trích nó là phi đạo đức. Cho dù Họa sĩ Li Zhuangping đã giải thích”Con gái tôi sinh ra ở Trùng Khánh. Nó lớn lên và rất yêu nghệ thuật. Thân hình và vẻ đẹp tự nhiên của nó chính là hình tượng của “Nữ thần Wushan” mà tôi muốn tạo dựng. Vì vậy, sau khi được sự đồng ý của cô ấy”. Tôi đã để cô ấy làm ma-nơ-canh /Mannequin model of human (hình búp bê lớn) và tạo ra “Nữ thần Wushan” với tôi ”. Theo chúng tôi nghĩ đây là lời giải thích không được chuẩn lắm của Li Zhuangping.

Dù nghệ thuật đòi hỏi sự cống hiến, nhưng cũng phải tính đến yếu tố luân lý và đạo đức, và dù con gái tự nguyện cống hiến hết mình cho nghệ thuật, trút bỏ xiêm y không xấu hổ trước mặt bố. Nhưng nếu đứng trên một góc cạnh khác để suy nghĩ về dục tính tự nhiên của con người thì hình ảnh đó không nhiều thì ít có lẽ nó vẫn làm người đàn ông đỏ mặt hay thoáng nghĩ qua một điều gì đó trong đầu của mình. Mặc dù, ông Li Zhuangping khẳng định ông không có những suy nghĩ tục tĩu và khiêu dâm trước mặt con gái, lý do là ông luôn chăm sóc cho con gái của mình rất tử tế. Tuy nhiên dù có phân trần ra sao thì nó vẫn là cú sốc và khó xử đã làm hầu hết mọi người đều phản đối. Tuy nhiên, cũng có vài người nêu lên một ví dụ như. Trước đây Họa sĩ Liu Haisu đã từng vẽ tranh khỏa thân cho bà Giang Thanh, vợ Chủ tịch Mao, nhưng không có sự ồn ào nào về sự việc này, nó cũng giống như Họa sĩ người Hà Lan Rembrandt đã từng vẽ hình khỏa thân của vợ mình để triển lãm. Theo chúng tôi nghĩ chuyện này có nhiều khác biệt không giống như chuyện con gái ông Li làm người mẫu khỏa thân cho người cha ruột.

Việc Họa sĩ vẽ người mẫu khỏa thân là chuyện hết sức bình thường, các lớp đào tạo cho các lớp học của Học viện Mỹ thuật đều có chương trình theo cách này, người mẫu khỏa thân gồm có già, trẻ, nam, nữ. Câu hỏi được nêu lên, là tại sao Họa sĩ thích vẽ người nữ khỏa thân? Có hai lý do đơn giản: Thứ nhất, theo quan điểm của các trường mỹ thuật họ muốn sinh viên mỹ thuật hiểu sâu hơn về sự thay đổi cấu trúc cơ thể người nữ và quan điểm để nắm bắt mối quan hệ cấu tạo bên trong cơ thể phụ nữ sau khi mặc quần áo. Lý do thứ hai, là thể hiện giá trị thẩm mỹ và năng lực thẩm mỹ của ảnh khoả thân nữ giới theo quan điểm nghệ thuật. Trong hàng trăm năm, vẻ đẹp của việc miêu tả khỏa thân phụ nữ cũng là một chủ đề muôn thuở, nếu bạn đến các viện bảo tàng như Louvre, Áo và Uffizi, bạn sẽ thấy một loạt các tác phẩm điêu khắc khỏa thân và tranh sơn dầu vẽ người phụ nữ với nhiều tư thế khác nhau. Nhưng điều đó không gây ồn ào nhiều! Nhưng điều này đối với văn hóa Phương đông xem như là sự khiêu dâm và cảm thấy họ bị lột trần trước mặt mọi người.

Với những suy nghĩ của đại chúng, bức tranh khỏa thân của cô con gái đã trưởng thành của Họa sĩ Li Zhuangping vào bức tranh sơn dầu với một chút ngụy trang với vẻ đẹp của con gái mình để gọi mời công chúng xem. Chính điều này đã gây nhiều phẫn nộ của công chúng, nhiều sự phê phán hành vi “loạn luân” vô đạo đức của người cha. Tuy nhiên cũng có người bênh vực cho là trong nghệ thuật không có chuyện đúng hay sai ở đây khi người cha vẽ con gái của mình khỏa thân, ông đã đạt được nét thẩm mỹ cao, vả lại nếu một người muốn vẽ và người kia muốn được vẽ thì điều đó không vi phạm luật pháp cũng không trái đạo đức. Tuy nhiên, có một điều mà người ta quên rằng, bản năng đầu tiên khi xem phim khỏa thân phụ nữ là khiêu dâm. Nói gì thì nói vẫn có một số người khâm phục và cảm động trước tinh thần dũng cảm của Họa sĩ Li khi đối mặt với áp lực của xã hội thế tục.

Bài viết này chúng tôi chỉ tóm lược một phần nhỏ tin tức trên báo chí và mạng xã hội cho nên vẫn còn nhiều thiếu sót, tuy nhiên đây cũng là một vấn đề để chúng ta cùng suy ngẫm về nghệ thuật, về đạo đức, luân lý, xã hội, loạn luân, khiêu dâm ở thời đại tiến hóa vượt bậc hôm nay. Đúng hay sai tùy quý vị phê phán. Sau đây là vài bức tranh khá hấp dẫn tôi xin post lên để chúng ta cùng thưởng thức.