Chúng tôi xin cống hiến quý đọc giả một số bài viết trong tập biên khảo các loài hoa của Linh Vũ và những cảm nhận qua thi phú. Hy vọng được sự đón nhận và góp ý của quý đọc giả. Chúng tôi sẽ lần lượt đăng lên nhiều kỳ.
Linh Vũ
Một hứng thú bất chợt tôi muốn tìm hiểu về các loài hoa trên trái đất. Đây là một thú vị mà nhân loại đều yêu thích. Nhất là sau chuyến du lịch Nhật Bản trong mùa hoa Anh đào, khi trở về tôi càng yêu thích các loài hoa nhiều hơn. Đó chính là lý do tại sao tôi viết về đề tài này. Đây là một chủ đề khá rộng lớn, cần thời gian để nghiên cứu về các loại thực vật nhiều hơn, nhất là loài hoa. Theo thống kê của các trang web về khoa thực vật học, thì trên thế giới có khoảng 200.000 loài hoa trong số hơn 300.000 loài thực vật với 1.400.000 loài sinh vật trên trái đất.
Hôm nay chúng tôi chỉ chú trọng đến một số loài hoa quen thuộc trên thế giới, nhất là những loài hoa ở Việt Nam. Việt Nam có hàng trăm, thậm chí đến hàng ngàn loài hoa khác nhau, nhưng rất tiếc nước ta không có các nhà khoa học thực vật chuyên nghiên cứu về hoa. Cho nên, chúng tôi chỉ giới hạn một số hoa mà quần chúng ưa thích và dễ trồng. Mỗi loài hoa đều có những vẻ đẹp riêng không giống nhau. Chính vì thế, rất khó lựa chọn loài hoa nào đẹp và mang nhiều ý nghĩa nhất để cống hiến mọi người.
Theo như nhiều người yêu hoa ở Việt Nam cho rằng, VN có khoảng 10 hay 50 loài hoa đẹp nhất. Tuy nhiên, trong mỗi loài hoa có đến hằng chục loại khác nhau. Cho nên, chúng tôi chỉ chọn lựa theo ý kiến cá nhân và những loài hoa được ưa thích nhiều nhất. Đặc biệt chủ đề này, chúng tôi chỉ nói một cách tổng quát về nguồn gốc và vài đặc điểm của một số hoa chứ không đi sâu vào chi tiết. Tóm lại, chúng tôi chỉ chú trọng về những cảm xúc riêng tư khi ngắm hoa qua luồng ý tưởng được ghi bằng thi ca. Dĩ nhiên, những hình ảnh về hoa có liên quan đến kỷ niệm, đến tình yêu, tuổi thơ và cuộc sống.
Hoa có rất nhiều trong các bộ môn văn học nghệ thuật khác nhau. Hoa có nhiều mỹ từ, cảm nhận và hình ảnh đẹp nhất để diễn tả nó. Hoa dành cho tất cả mọi người trên vũ trụ để thưởng thức về vẻ đẹp thiên nhiên từ trời của nó. Hoa dù là đứng một mình, hay chen lẫn với các loài thực vật khác, nó luôn nổi bật một cách tự nhiên, bất ngờ trong tầm mắt của người thưởng ngoạn. Cho dù hoa đứng bên cạnh cây cổ thụ, dưới chân núi, bên suối, bờ sông, thậm chí trên biển cả mênh mông, hoa vẫn có nét đẹp riêng của nó và lôi cuốn tâm hồn con người. Hay sự thay đổi của bốn mùa trời đất, hoa vẫn hấp dẫn với vẻ đẹp độc đáo, hòa hợp với thiên nhiên và mùi hương ngào ngạt, ngây ngất của nó. Dù hoa trong khu vườn cây ăn trái, bên hiên nhà, trên cánh đồng hoang vu hay trong cung điện nguy nga, hoa vẫn tỏa hương, phô sắc với vẻ đẹp kiêu sa và quyến rũ. Mỗi loài hoa đều có vẻ đẹp riêng; Có loài thanh tao, thánh thiện, thuần khiết, có loài tượng trưng cho sự quyền quý và sang trọng, hay có loài mang vẻ đẹp ấm áp, gần gũi và rực rỡ. Dù là hoa trồng trong vườn hay hoa dại bên lề đường, nơi hoang dã, nó đều mang một vẻ đẹp trời phú. Một vài loài hoa dại như: Hoa Trinh nữ vẫn biết làm duyên, biết mắc cỡ như nàng thiếu nữ đến tuổi trăng tròn, hay hoa Anh Thảo còn gọi là hoa “Ngọc Trâm” báo mùa xuân sang. Tuy nó là loài hoa dại, nhưng có một thời là loài hoa thời thượng được Thủ tướng Disreali yêu thích nhất. Hoa Ngọc Trâm này được Nữ Hoàng Anh thường hái trong khu vườn Hoàng Gia để gửi tặng ông Disreali trước đây.v.v.
Một số hoa quen thuộc có tên tuổi được nhiều người yêu thích như, hoa Muồng Hoàng Yến, khi hoa trổ vàng rủ xuống trông rất đẹp, tạo một không gian vô cùng lãng mạn; Hay hoa Sen mang vẻ đẹp thánh thiện từ bi, Hoa Hồng sở hữu hương thơm ngọt ngào khiến người ta đắm say trong sự thăng hoa tình ái với vẻ đẹp kiêu sa và quyến rũ… Cho dù, là loài hoa dại không mang tên tuổi hay hoa có tên tuổi đều có một sứ mệnh chung, là mang cái đẹp, cái sắc màu cho những ai ngắm nhìn nó và tô thêm những nét đẹp thiên nhiên tuyệt vời cho vũ trụ. Hoa dại đã thấy nhiều trong cuộc sống. Hoa dại ít người chú ý, thậm chí không ai dám đụng tới nó. Nhưng hoa dại có một sức mạnh tự vươn lên theo ánh nắng mặt trời, chịu đựng bao mưa gió phụ phàng nhưng vẫn nỡ hoa, vẫn vươn lên sống đời an nhiên tự tại, cho dù sẽ mau chóng héo tàn theo thời gian.
Rất tiếc chúng tôi không phải nhà khoa học nghiên cứu về thực vật, cho nên không thể đi vào chi tiết, chúng tôi chỉ nêu một số loài hoa yêu thích với cảm xúc được ghi lại thành thơ.
1-Hoa Sen.
Khi chúng ta nhìn thấy một hoa sen trong ao hồ, tất nhiên là nó gây cho chúng ta một sự ngạc nhiên và trầm trồ, wow wow một đóa hoa tuyệt đẹp. Bất kỳ là hoa mọc ở ao, hồ hay một đầm nước bẩn, có lẽ không ai có thể bỏ qua vẻ đẹp của hoa sen. Nó là một bông hoa thiêng liêng đối với các Phật tử và tượng trưng cho sự tinh khiết, hài hòa, thần thánh và ân sủng.
Hoa sen là một trong những loài thủy sinh tuyệt đẹp, được trồng ở vùng nước nông. Chúng không thể tồn tại trong khí hậu lạnh. Hoa sen cần đầy đủ ánh nắng để tăng trưởng khỏe mạnh. Loài hoa nhạy cảm với ánh sáng này, luôn nở hoa vào buổi sáng và đóng lại vào ban đêm.
Những bông hoa sen đẹp, sặc sỡ thường là sen màu hồng và trắng. Mỗi hoa sen có những cánh hoa nhiều lớp bọc quanh với đầu một trung tâm. Hoa sen và lá luôn nổi trên mặt nước.
Hoa sen có đường kính lớn khoảng 8 inchs (20 cm). Lá hình tròn có thể dài khoảng 20 inchs (60 cm). Ngoài vẻ đẹp, hoa sen còn tỏa ra một mùi hương thơm dễ chịu.
Hoa sen là loài thủy sinh được nhiều người biết đến, là một trong những cây nỡ hoa đẹp nhất trong hồ nước. Trong Phật giáo người ta tôn vinh hoa sen là một bông hoa thiêng liêng.
Hầu như những người theo Phật giáo đều biết và chiêm ngưỡng từ nét đẹp, sức sống và huyền thoại của nó. Hoa sen có một ý nghĩa tôn giáo, nó là biểu tượng của tinh thần trong tôn giáo Hindu. Ấn Độ giáo coi nó là biểu tượng của tuổi trẻ, sắc đẹp và cuộc sống. Một ý nghĩa khác khá phổ biến trong Phật giáo, hoa sen tượng trưng cho sự thuần khiết, tự phát và vẻ đẹp. Đồng thời mang tính biểu tượng với sự thay đổi tùy theo màu sắc của nó. Hoa sen còn có những đặc tính khác như: Đặc tính “không nhiễm” tức là mọc lên từ bùn nhưng không có mùi hôi của bùn. Thứ hai là “trừng thanh” đặc biệt là các hồ sen, đầm sen hay ao sen nước luôn luôn trong không vấy bùn đục. Thứ ba là “Kiên nhẫn” tức là củ và rễ của hoa sen đều nằm trong bùn và chờ đợi đến mùa nó mới nẩy mầm, ý nói sự kiên nhẫn chờ đợi. Thứ tư là “viên dung” tức là hoa sen không bị các loài côn trùng như ong, bướm, kiến phá hoại, ý nói tánh viên giác. Thứ năm là “Thanh lương” tức là sức chịu đựng sức nóng oi bức của thời tiết, hoa sen chỉ nở vào mùa hè mà thôi, nói đến tính khắc phục, chịu đựng để vươn lên. Thứ sáu là “Hành trực” tức là ý nói hoa sen có thân mọc thẳng đứng, ý nói sửa thân và tâm phải ngay thằng. Thứ bảy là “ngẩu không” ngoài việc có thân mọc thẳng mà bên trong của nó trống rỗng, nói lên ý nghĩa của người đi tu phải biết hỷ xả và buông bỏ. Thứ tám là “bồng thực” tức là khi hoa sen nở thì đã có gương và hạt ám chỉ ý nghĩa nhân quả.v.v. Đồng thời cũng trong những ý nghĩa đó còn có nhiều ý tưởng khác nhau về màu sắc của hoa sen:
–Hoa Sen trắng. Tượng trưng cho sự tinh khiết của tâm trí và sự hoàn hảo về tinh thần.
–Hoa sen đỏ: là biểu tượng sự thuần khiết của trái tim, được xem là biểu tượng của niềm đam mê, tình yêu và lòng trắc ẩn.
–Hoa sen xanh: Là biểu tượng của sự chiến thắng các giác quan. Nó biểu thị kiến thức và trí tuệ.
–Hoa sen hồng. Tượng trưng cho Đức Phật và những lời dạy của Ngài.
Hoa sen đối với các Phật tử là một loại hoa thiêng liêng và tượng trưng cho sự tinh khiết, hài hòa, thần thánh và ân sủng. Việt Nam trong lục bát nhân gian có câu “Trong đầm gì đẹp bằng sen. Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng. Nhị vàng bông trắng lá xanh. Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” Hay những ca khúc về hao sen như: Ca khúc Hoa Sen Nở, Hoa sen trắng, Em Là Hoa Sen Trắng, Hoa Sen, Cành Hoa Sen, Hoa Sen Tám Cánh, Hoa sen Tháp Mười.v.v. Có rất nhiều thơ và nhạc ca tụng nét đẹp thuần khiết của nó, nhưng chúng tôi chỉ nêu lên một số tượng trưng mà thôi.
Maya thần thoại. Hoa sen
Ở khu vực sâu nhất của rừng Mayab, từng có một vương quốc kỳ diệu, có hoàng tử tên là Chacdziedzib, có nghĩa là “nightingale” (chim họa mi). Ông đã yêu một cô con gái của người bảo vệ đền thờ thần thánh thiêng liêng, tên cô gái ấy là Nicté-Há, mà bây giờ được gọi là hoa sen.
Một ngày nọ, nhà tiên tri vĩ đại, đã thuyết phục Chacdziedzib nên kết hôn với con gái một vị vua và phản đối tình yêu của ông với Nicté-Há. Đồng thời ông đã tập hợp tất cả những người lớn tuổi, và đã đưa ra quyết định cho rằng con gái của người bảo vệ đền thờ thiêng liêng đó sẽ phải sẽ chết.
Những người trong triều đình đã nghe thấy tất cả mọi thứ lòng đầy sợ hãi và nói điều đó với Hoàng tử, đồng thời ra lệnh cho các chiến binh giỏi nhất phải đi tìm kiếm công chúa của mình và đưa cô đến Cung điện Hoàng gia, để Hoàng tử cưới cô làm vợ.
Chiến binh cao quý lên đường thực hiện nhiệm vụ của mình, nhưng không ngờ trong một đêm tối có tên sát thủ đã lấy mạng Hoàng tử và ném xác vào bụi rậm.
Triều đình đã nghe thấy tất cả sự việc. Và nhìn thấy Hoàng tử khoát chiếc áo choàng màu đỏ và họ cũng hiểu ngay là chuyện gì đã xảy ra. Họ nhìn thấy Hoàng tử tay cầm một cây cung đi đến đền thờ thiêng liêng để tìm kiếm người mình yêu, vào đêm trăng sáng dưới tán cây ceiba.
Đến khi mặt trời mọc, Nicté-Há đã đi xem xét hình ảnh của cô phản chiếu trong hồ nước yên tĩnh của đền thờ thiêng liêng. Ở đó, Hoàng tử đến gần cô và ôm cô vào lòng, điều này chứng tỏ anh đã yêu cô với tất cả mãnh lực phi thường.
Cảnh tượng bị gián đoạn bởi một mũi tên xuất phát từ bóng tối và xuyên qua trái tim của người phụ nữ trẻ. Cơ thể mỏng manh và vô hồn của cô rơi xuống, chìm trong vùng nước của đền thờ thiêng liêng, nơi của các vị thần ở.
Hoàng tử đã trải qua với nỗi đau sâu sắc, tắm trong nước mắt. Anh cầu nguyện với các vị thần hãy nhỏ lòng thương hại và từ bi. Vì đó là nỗi buồn của anh, trái tim anh tan vỡ từng mảnh. Anh đau đớn tột cùng và rơi xuống ngựa trên vũng máu.
Các vị thần nghe thấy tiếng khóc than của anh ta, cho nên đã ra lệnh cho Chúa tể vùng biển và Chúa tể của các loài chim thực hiện hai việc. Lord of the Waters vào sâu trong vùng nước ngầm “cenote” để thay đổi cơ thể của Nicté-Há thành một bông sen xinh đẹp. Trong khi đó, Chúa tể của các loài chim biến trái tim Hoàng tử, thành loài chim họa mi tuyệt đẹp và mãi mãi tràn đầy tình yêu.
Kể từ đó, vào lúc bình minh, luôn có loài chim màu đỏ bay đến vùng nước của đền thờ thiêng liêng để ca hót liếu lo bài hát tình yêu của mình trên những đài hoa sen nở.
Ghi chú: Cenote là hố sâu mà người Maya cổ đại sử dụng làm lễ cúng. Cenote còn có nghĩa một lối đi vào thế giới ngầm, nó còn là nơi thiêng liêng sùng bái hiến lễ ở Chichen Itza và Dzibilchatun.
Tuy nhiên, còn nhiều huyền thoại về hoa sen như: Người Ai Cập cổ đại tin rằng nữ thần Isis được sinh ra từ Hoa sen. Hay một phiên bản lãng mạn về câu chuyện của Apollo và Daphne của Hy Lạp, hay chuyện thần thoại Ấn Độ giáo, Nữ thần Lakshmi (Nữ thần của sự giàu có) được nhìn thấy đang đứng trên một bông sen và người ta tin rằng Lakshmi được sinh ra từ Hoa sen.v.v.
Sau đây là những bài thơ về hoa sen trong cảm nhận của riêng tôi.
Sen trắng
Trong hồ một đóa hoa sen
Nghiêng soi bóng nước dángem thiên thần
Hồn nhiên giữa cõi phù vân
Đôi môi khép mở sáng vầng như lai
Lá xanh bông trắng nghiêng vai
Khiết tinh tiên nữ trang đài thanh tâm
Dù em chân đất bải đầm
Tinh khôi ngọc sáng nở mầm an nhiên
Sen vàng
Lung linh dưới ánh trăng vàng
Mùi hương tinh khiết dưới tàng hoa sen
Bước lên từ chỗ bùn đen
Hôi tanh bỏ lại hương chen cạnh mình
Vươn tay một sớm bình minh
Lá xanh vẩy gió hữu tình trời mây
Sen vàng một đóa ngất ngây
Hồ soi bóng tháp trăng đầy Huế xưa
Bên sông vẳng tiếng đò đưa
Hồi chuông Thiên Mụ như vừa vọng xa
Bốn mươi năm vẫn là ta
Người xưa vắng bóng Di Đà trước sân
Quay lưng chạm vết phong trần
Đóa sen vàng chiếu ửng vầng hào quang
Chiều đi từng bước hoang man
Nhìn hoa thấy bóng niết bàn xa xa
Sen trắng
Phẳng lặng chiều thu gờn gợn sóng
Trăng nghiêng con bóng nước ao trong
Ngất ngây hương tỏa mùi sen trắng
Thấp thoáng người đi bóng cuối sông
Đóa sen hồng
Khiết tinh một búp sen hồng
Đứng bên bàn phật sắc hồng thanh tao
Tâm em sáng tựa muôn sao
Quên bao phiền muộn đón chào bình minh
Đêm ngày an lạc chày kình
Pháp môn tịnh độ tâm bình liễu tri
Như lai tam mật gia trì
Một tòa sen nở đường đi niết bàn
“Trực tâm tức thị đạo tràng”
Đôi tay giũ bụi trần gian thanh nhàn
Chấp tay nguyện Đức Từ Quang
Xóa tan bóng tối trược phiền bay xa
Mơ chi giấc mộng nam kha ?
Nhìn hoa sen nở lòng ta biển hồ
*Chú thích
-Kinh Duy Ma Cật có câu “Trực tâm tức thị” cũng có nghĩa là “Trực tâm tức thị đạo tràng” tương tự như thế, khi tiếp xúc khách trần qua lại mà không khởi niệm đó là trực tâm. Người có trực tâm thì ngay nơi người đó là đạo tràng, là cảnh giới giải thoát.
-Tịnh độ là phương pháp thực tập pháp môn Tịnh độ họ dùng danh hiệu Bụt để làm đối tượng của chánh niệm nhằm đạt đến đích điểm là “nhất tâm bất loạn”
– Đức từ quang. Từ Quang là ánh sáng của lòng từ rộng lớn của chư Phật. Trong một bài kệ xưng tụng công đức Phật A Di Đà, có câu: “Từ Quang hà bi thi … Mà Từ là gì? Là lòng
-“Hồng trần” là Thế tục, cõi đời, nơi phồn hoa náo nhiệt
-“Liễu tri” tức hiểu biết rõ ràng, rốt ráo, hiểu biết đến tận cùng,
-Trược phiền. hay “trược khí” là tạo nên tâm phiền não, bất an, căng thẳng, tội ác, bế tắc huyệt đạo kinh mạch, bệnh tật, và cái chết.
-Chày kình trong sự tích. Chày là chiếc dùi thỉnh chuông làm bằng gỗ chạm con cá kình gọi là chày kình. Như trong thơ có câu. “Chày kình một tiếng tan niềm tục. Hồn bướm mơ tiên lẫn sự đời…” Hay “Buồn tanh trăng ngọn gió cành, Dịp chầy dạ khách tiếng kình đêm thu. (HT)
-Nam kha. Có nhiều điển tích ý nói một giấc mộng không thực nó cũng giống như “Giấc Nam Kha”, “Giấc hòe”, “Giấc mộng kê vàng” hay “Giấc hoàng lương” đều do điển tích mà ra. Có nghĩa sự phú quý vinh hoa chẳng khác nào một giấc mộng.