Linh Vũ 
Tên phong lan có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp là orchis. Loài hoa kỳ lạ này được đặt tên bởi một nhà thực vật học Hy Lạp cổ đại tên là Theophrastos. Ông nghĩ rằng Hoa lan củ của nó dưới đất giống như bộ phận sinh dục người nam. Lan là một trong những họ thực vật có hoa lớn nhất trên thế giới. Bạn có thể nhận ra loài cây xinh đẹp này gần như ở mọi nơi trên trái đất. Những điều làm cho hoa lan trở nên đặc biệt là mỗi loài lan đều khác biệt và nét độc đáo riêng. Họ hoa lan là một trong những họ thực vật có hoa đa dạng nhất. Hoa lan có 880 chi, với khoảng 25.000 loài được khoa học biết đến, điều này làm cho việc xác định hoa lan trở nên khó khăn hơn. Chúng đến từ mọi châu lục (Ngày nay, chúng ta có 7 châu lục trên trái đất được bao quanh bởi 5 đại dương, với hơn 7,5 tỷ người và hơn 1,5 triệu loài khác nhau gồm: động vật, côn trùng và thực vật) trừ Nam Cực, mặc dù phần lớn các loài phong lan ở vùng nhiệt đới. Theo sự nghiên cứu hiện nay thì hoa lan mọc ở hầu hết các vùng khí hậu và ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Hoa lan có thể được tìm thấy trong các sa mạc của Tây Nam Mỹ, các khu rừng Trung Tây ôn đới và lãnh nguyên băng giá của miền bắc Alaska. Và theo sử sách ghi chép thì hoa lan đã có ở Trung Quốc hơn 3.000 năm, nhưng mãi đến những năm 1600, du khách đến Viễn Đông mới mang hoa lan đến châu Âu. Đến năm 1802 hoa lan được nuôi từ hạt và đến năm 1856, giống lai được trồng đầu tiên đã được phát triển.
Hoa lan có kích thước rộng lớn như: Grammarophyllum speciosum có thể nặng hơn một tấn, trong khi có nhiều hoa lan loại nhỏ nhất, có vài loại chỉ cao vài mm. Tất cả chúng đều có hoa khác nhau. Ví dụ, hoa paphiopedilum sanderianum có cánh hoa màu đỏ dài ba feet (90cm), trong khi Masdevallias có những cánh hoa nhỏ đến mức gần như khó nhìn thấy.
Bạn có biết rằng một số loài Phong lan có thể tồn tại đến 100 năm? Một điểm đặc biệt của hoa lan có thể sống khắp mọi nơi trên thế giới bất kỳ những khu vực có thời tiết cực kỳ nóng hoặc lạnh. Hiện nay các nhà khoa học đang khám phá thêm nhiều loài lan mới nữa. Hoa phong lan có đủ màu ngoại trừ màu xanh đậm và đen. (blue Orchids hoặc Black orchids) Nếu ai đó bán cho bạn hoa lan với hai màu trên đều không đúng, có thể họ đã nhuộm màu. Giống như loài lan Phalaenopsis nếu nhuộm màu xanh lam, thì chúng sẽ có màu trắng xuất hiện. Tuy nhiên hiện nay vẫn có hoa lan màu xanh lá cây nhưng màu đen tuyệt nhiên chưa có.
Hầu hết các loài lan epiphyte, chúng đều mọc trên cây, rễ bám vào vỏ cây chứ không phải ở dưới đất. Các loài lan khác như lithophytes, chúng mọc trên đá. Một số khác mọc trên mặt đất mà người ta thường gọi là hoa lan đất. Hoa lan có nhiều cách chăm sóc khác nhau tùy từng loại. Nói chung, loài hoa lan vùng nhiệt đới đều sống trên đất.
Hoa lan Epiphytic là loài lan nhiều rễ, có một lớp màu trắng bên ngoài được gọi là velamen, hấp thụ nước từ độ ẩm trong không khí và giúp cây bám vào vỏ cây, đá hoặc bất cứ thứ gì khác để phát triển.
Hoa lan có hai thói quen sinh trưởng chính là đơn tính và giao cảm. Loài hoa lan đơn bào có một thân chính duy nhất, mọc thẳng đứng với một loạt các lá mọc ở hai bên xen kẽ. Nó phát triển ở phần cuối của thân cây làm cho cây cao lên, cuống hoa nổi lên từ thân chính giữa các lá.
Hoa lan Sympodial có thân rễ (bò trên cây khác hoặc thân ngang) và từ đó mọc ra một loạt các cây khác thẳng đứng. Sympodial thường có thân dày gọi là pseudobulbs ở gốc cây tạo sự tăng trưởng. Thân rễ đôi khi phân nhánh, do đó người ta dễ dàng chiếc thành những nhánh mới. Hầu hết các loài lan đều có tính giao thoa, đó là một điều tốt cho việc tạo thêm nhiều giống hoa. Các kỹ thuật tiên tiến tạo giống hôm nay được các nhà thương mại thực hiện dễ dàng như loài lan meristem. Hoa lan Sympodial là loại lan dễ trồng phổ biến nhất trong những loại lan.
Dưới đây là những đặc điểm tuyệt vời của hoa lan:
-Kích thước của hoa lan phụ thuộc vào từng loài. Chúng có thể nhỏ xíu như một đồng xu hoặc từng cụm khổng lồ, cực kỳ to lớn, nặng vài trăm ký thậm chí đến một tấn, rễ tạo thành bó trông rất ngoạn mục.
Grammatophyllum speciosum, hay còn gọi là (giant orchid) phong lan khổng lồ, (tiger orchid) hổ phong lan, Phong lan mía (sugar cane orchid) (Queen of the orchids) nữ hoàng hoa lan, nhưng loài phong lan có nguồn gốc từ Indonesia. Nó được sách Guinness (sách kỷ lục liệt kê là loài phong lan cao nhất thế giới. Nhiều cây được ghi nhận có chiều cao lên tới 7,62 mét (25 ft). Grammarophyllum là loài lan được cho là loài lan lớn nhất trong sự tồn tại của nó. Loài lan Itspseudobulbscan phát triển có chiều dài 2,5m. Còn loải Plztystele jungermannioides, được cho là loài lan nhỏ nhất trên thế giới phát triển thành dây khoảng 2mm. Tuy nhiên còn rất nhiều hoa lan rất nhỏ, chẳng hạn như loại Pleurothallids, Ascocentrums, Bulbophyllums và một số khác nữa. Tuy là loại nhỏ nhưng chúng không kém phần xinh đẹp. Hoa của cây lan luôn nở đối xứng hai bên, có nghĩa là được chia thành hai phần bằng nhau.
-Hoa lan có kích thước, hình dạng và kết cấu của lá phụ thuộc vào môi trường sống. Hoa lan sống trong khí hậu khô có lá dày phủ sáp, trong khi các loài sống ở khu vực ấm và ẩm có lá mỏng, thon dài. Và có một số loài lan hoàn toàn không có lá.
– Có nhiều loài Hoa lan không có rễ thông thường, mà rễ có từ thân của nó, được phô rễ trên không.
-Một số loài lan là ký sinh. Nó không thể sản xuất thực phẩm (sugar) cho chính nó và carbon dioxide bằng ánh sáng mặt trời (như các loại thực vật khác). Thay vào đó, nó lấy thức ăn từ nấm sống bên trong rễ của chúng. Loại Pseudobulbs có thân cây dày ở gốc chỗ có rễ phát triển trong một loại phong lan thông thường như Sympodial nó thường là một phụ sinh (epiphyte). Chúng đóng vai trò là cơ quan lưu trữ, chủ yếu là nước. Thường có nhiều loại lan cần nhiều khả năng lưu trữ nước cho mùa hạn hán trong môi trường sống tự nhiên của chúng.
-Liên kết giữa hoa lan và một số loài côn trùng như loài ong. Hoa phong lan Ophrys apifera có mùi thơm hấp dẫn có thể thu hút những con ong đực. Khi một con ong đực đến gần bông hoa để giao phối, thân hình của nó sẽ phủ đầy phấn hoa và sau đó nó bay đến cây lan khác để thụ phấn.
-Có nhiều loại hoa phong lan, hoa của nó có thể tồn tại từ vài giờ đến 6 tháng, tùy thuộc vào mỗi loài.
-Hoa lan sản xuất vài triệu hạt nhỏ. Chỉ cần vài hạt cũng có thể phát triển được cây lan. Hạt giống hoa lan không có nội nhũ cung cấp chất dinh dưỡng cần thiết cho sự nảy mầm. Chính vì điều này, tất cả các loài lan (bao gồm cả các dạng không ký sinh) nó đều sống trong sự cộng sinh với nấm trong quá trình nảy mầm. Nảy mầm có thể kéo dài từ vài tuần đến 15 năm.
-Loại lan “tepal” chỉ có một lá đài hoặc một cánh hoa phong lan, vì đài hoa và cánh hoa thường trông giống nhau. Hoa phong lan Tepep sè ra ba cánh bên ngoài và ba cánh vòng bên trong.
-Eragrant orchids. Đây là loại hoa lan thơm. Dĩ nhiên, hoa lan có nhiều loại có mùi hương khác nhau: Một số có mùi thơm nhẹ dịu (chẳng hạn như vanilla planifolia, vanilla orchids), trong khi những loại khác có mùi khó chịu (chẳng hạn như Bulbophyllums).
Tuy nhiên, hoa lan cũng như một số hoa khác người ta sử dụng hoa lan trong nhiều mục đích. Các chất được lấy ra từ hoa lan được sử dụng trong công nghiệp chế biến nước hoa, gia vị và một số ứng dụng trong y học cổ truyền châu Á.v.v.
Tóm lại, Hoa lan là loại cây trang trí rất thời trang biểu thị cho tình yêu, sự sang trọng, vẻ đẹp và sức mạnh. Sau đây là ý nghĩa về màu sắc của Hoa lan:
- Màu đỏ – Hoa lan đỏ tượng trưng cho niềm đam mê và khát khao, nhưng cũng có thể tượng trưng cho sức mạnh và sự can đảm.
- Màu hồng – Hoa lan màu hồng tượng trưng cho sự duyên dáng, niềm vui và hạnh phúc và cũng có thể tượng trưng cho sự ngây thơ và nữ tính.
- Trắng – Hoa lan trắng tượng trưng cho sự tôn kính và khiêm nhường, ngây thơ và tinh khiết, thanh lịch và vẻ đẹp.
- Màu tím – Hoa lan tím tượng trưng cho sự ngưỡng mộ, tôn trọng, nhân phẩm và hoàng gia.
- Màu vàng – Hoa lan màu vàng tượng trưng cho tình bạn, niềm vui và sự khởi đầu mới.
- Cam – Hoa lan cam tượng trưng cho sự nhiệt tình, táo bạo và kiêu hãnh.
- Màu xanh lá cây – Hoa lan xanh được cho là mang lại may mắn và phước lành. Đồng thời cũng mang ý nghĩa cho sức khỏe tốt, tự nhiên và tuổi thọ.
Ngoài ra hoa lan còn mang một ý nghĩ văn hóa. Khổng Tử là người ngưỡng mộ hoa lan và đã viết nhiều bài thơ liên quan đến loài hoa kỳ lạ này, ông so sánh chúng như tính cách của các học giả cao quý. Hoa lan là chủ đề của nhiều tác phẩm triết học và văn học của ông. Hoa lan là ý niệm hình thành nên nền tảng của những lời dạy đạo đức của ông. Hoa Lan thời Victoria đã mang đến cho nó một hào quang kỳ lạ và liên kết với sự sang trọng và suy đồi đã gạn lọc qua văn hóa đại chúng. Ngoài ra hoa lan còn ứng dụng để làm thuốc, ở Trung Quốc, hoa lan được trồng hàng ngàn năm để sử dụng như một phương thuốc tự nhiên để trị ho, bệnh thận, phổi, dạ dày và mắt. Hoa lan cũng được cho là loại thuốc kích thích tình dục mạnh mẽ nếu ăn củ của nó. Điều này đã ảnh hưởng trong nhiều nền văn hóa bao gồm Hy Lạp và Trung Quốc.
Huyền thoại về hoa lan.
Trong thần thoại Hy Lạp, Orchis là con trai của một nữ thần và vị thần trào phúng. Trong một bữa tiệc mừng Bacchus ((Thần rượu vang Hy Lạp), anh Orchis đã phạm phải lỗi lầm là cố gắng hãm hiếp một nữ tu sĩ. Và từ đó dẫn đến việc anh ta phải bị xé xác bởi những con thú hoang, sau khi anh chết thân xác anh biến thành một cái cây nhìn rất mảnh khảnh và khiêm tốn. Theophrastus là người đầu tiên trong số các tác giả phương Tây đề cập đến hoa lan. Chính ông là người đầu tiên áp dụng cái tên Orchis vào khoa học, và viết lại huyền thoại về cây lan, cũng như phản ánh sự giống nhau của củ và rễ kép giống với bộ phận sinh dục người nam. Ở Hy Lạp cổ đại, người ta tin rằng cha mẹ có thể chọn giới tính của con mình bằng cách ăn củ của hoa lan. Nếu người cha ăn củ lớn, mềm thì sẽ sinh được con trai. Nếu người mẹ ăn củ nhỏ hơn, mỏng hơn, thì sẽ sinh con cái.
Người Aztec thường trộn vanilla vào một số loại phong lan và sô cô la (chocolate) để tạo ra một loại thuốc tiên có thể mang lại sức mạnh và năng lực.
Một câu chuyện huyền thoại khác về hoa lan. Trong văn hóa dân gian khác có câu chuyện về Nữ hoàng Philippines (Filipino Queen) cô ta đã trèo lên một cái cây để chờ đợi chồng trở về sau một trận chiến (nó cũng giống như câu chuyện hoàn vọng phu VN). Cô tự trói mình vào một cành cây và thề rằng sẽ mãi ở đó cho đến khi thấy chồng trở về. Người chồng không trở lại, cuối cùng cô chết trên cành cây và biến thành Vanda Coerulea, một loài hoa màu giống màu xanh giống chiếc váy của cô. Và sau này nhiều người gọi là hoa phong lan.
Hoa Ngọc Lan
Linh Vũ
Một đóa Ngọc lan đẹp lạ thường
Khiết tinh dáng ngọc tỏa thơm hương
Vàng theo cánh áo cười trong nắng
Đôi mắt diễm kiều gởi nhớ thương
Em ở từ đâu giáng xuống trần
Liêu trai tiên nữ đẹp vô ngần
Vấn vương lữ khách ngồi mơ mộng
Viết lá thư tình nhớ bước chân
Thanh thoát dịu dàng đóa Ngọc Lan
Ung dung áo lụa đẹp mây ngàn
Ta ngồi song cửa nghe lời gió
Nhìn bóng chiều qua trút nắng vàng
Ta vẫn yêu nàng đóa Ngọc lan
Dù cho năm tháng có phai tàn
Ngọc Lan vẫn đẹp hồn trinh nữ
Ta vẫn ngồi đây đợi bóng nàng
Linh Vũ