Khi chúng ta nhìn thấy một hoa sen trong ao hồ, tất nhiên nó sẽ gây cho chúng ta một sự ngạc nhiên và trầm trồ, wow…wow một đóa hoa tuyệt đẹp. Bất kỳ là hoa mọc ở ao, hồ hay một đầm nước bẩn, có lẽ không ai có thể bỏ qua vẻ đẹp của hoa sen. Nó là một bông hoa thiêng liêng đối với các Phật tử và tượng trưng cho sự tinh khiết, hài hòa, thần thánh và ân sủng.
Hoa sen là một trong những loài thủy sinh tuyệt đẹp, được trồng ở vùng nước nông. Chúng không thể tồn tại nơi khí hậu lạnh. Hoa sen cần đầy đủ ánh nắng để tăng trưởng khỏe mạnh. Loài hoa sen nhạy cảm với ánh sáng, luôn nở hoa vào buổi sáng và đóng lại vào ban đêm.
Những hoa sen đẹp, sặc sỡ thường là sen màu hồng và trắng. Hoa sen có cánh hoa nhiều lớp bọc quanh với đỉnh đầu của thân cây. Hoa và lá luôn nổi trên mặt nước.
Hoa sen có đường kính lớn khoảng 8 inchs (20 cm). Lá hình tròn có thể dài khoảng 20 inchs (60 cm). Ngoài vẻ đẹp, hoa sen còn tỏa ra một mùi hương thơm dễ chịu.
Hoa sen là loài thủy sinh được nhiều người biết đến, một trong những cây nở hoa đẹp nhất sống trong hồ nước. Trong Phật giáo người ta tôn vinh hoa sen là một bông hoa thiêng liêng.
Hầu như những người theo Phật giáo đều biết và chiêm ngưỡng từ nét đẹp, sức sống và huyền thoại của nó. Hoa sen ngoài ý nghĩa trong tôn giáo, nó còn là biểu tượng của tinh thần trong tôn giáo Hindu. Ấn Độ giáo xem nó là biểu tượng của tuổi trẻ, sắc đẹp và cuộc sống. Một ý nghĩa khác khá phổ biến trong Phật giáo, hoa sen tượng trưng cho sự thuần khiết, tự phát và vẻ đẹp. Đồng thời mang tính biểu tượng với sự thay đổi tùy theo màu sắc của nó. Hoa sen còn có những đặc tính khác như: Đặc tính “không nhiễm” tức là mọc lên từ bùn nhưng không có mùi hôi của bùn. Thứ hai là “trừng thanh” đặc biệt các hồ sen, đầm sen hay ao sen nước luôn luôn trong không vấy bùn đục. Thứ ba là “Kiên nhẫn” tức là củ và rễ của hoa sen đều nằm trong bùn và chờ đợi đến mùa nó mới nẩy mầm, ý nói sự kiên nhẫn chờ đợi. Thứ tư là “viên dung” tức là hoa sen không bị các loài côn trùng như ong, bướm, kiến phá hoại, ý nói tánh viên giác. Thứ năm là “Thanh lương” tức là sức chịu đựng sức nóng oi bức của thời tiết, hoa sen chỉ nở vào mùa hè mà thôi, ý nói đến tính khắc phục, chịu đựng để vươn lên. Thứ sáu là “Hành trực” hoa sen có thân mọc thẳng đứng, ý nói sửa thân và tâm phải ngay thẳng. Thứ bảy là “ngẩu không” ngoài việc có thân mọc thẳng mà bên trong thân của nó trống rỗng, nói lên ý nghĩa của người đi tu phải biết hỷ xả và buông bỏ. Thứ tám là “bồng thực” tức là khi hoa sen nở thì đã có gương và hạt ám chỉ ý nghĩa nhân quả.v.v. Đồng thời ngoài những ý nghĩa đó còn có nhiều ý tưởng khác nhau về màu sắc của hoa sen nữa như:
–Hoa Sen trắng. Tượng trưng cho sự tinh khiết của tâm trí và sự hoàn hảo về tinh thần.
–Hoa sen đỏ: là biểu tượng sự thuần khiết của trái tim, được xem là biểu tượng của niềm đam mê, tình yêu và lòng trắc ẩn.
–Hoa sen xanh: Là biểu tượng của sự chiến thắng các giác quan. Nó biểu thị kiến thức và trí tuệ.
–Hoa sen hồng. Tượng trưng cho Đức Phật và những lời dạy của Ngài.
Hoa sen đối với các Phật tử là một loại hoa thiêng liêng và tượng trưng cho sự tinh khiết, hài hòa, thần thánh và ân sủng. Việt Nam trong lục bát nhân gian có câu “Trong đầm gì đẹp bằng sen. Lá xanh bông trắng lại chen nhụy vàng. Nhụy vàng bông trắng lá xanh. Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” Hay những ca khúc về hoa sen như: Ca khúc Hoa Sen Nở, Hoa sen trắng, Em Là Hoa Sen Trắng, Hoa Sen, Cành Hoa Sen, Hoa Sen Tám Cánh, Hoa sen Tháp Mười.v.v. Có rất nhiều thơ và nhạc ca tụng nét đẹp thuần khiết của nó, nhưng chúng tôi chỉ nêu lên một số tượng trưng mà thôi.
Maya thần thoại về Hoa sen
Ở khu vực sâu nhất của rừng Maya, từng có một vương quốc kỳ diệu, có Hoàng tử tên là Chacdziedzib, có nghĩa là “nightingale” (chim họa mi). Ông đã yêu một cô gái của người bảo vệ đền thờ thần thánh thiêng liêng, tên cô gái ấy là Nicté-Há, mà bây giờ được gọi là hoa sen.
Một ngày nọ, nhà tiên tri vĩ đại, đã thuyết phục Chacdziedzib nên kết hôn với con gái một vị vua và phản đối tình yêu của ông với Nicté-Há. Đồng thời, ông đã tập hợp tất cả những người lớn tuổi và đưa ra quyết định cho rằng con gái của người bảo vệ đền thờ thiêng liêng đó sẽ phải chết.
Những người trong triều đình đã nghe thấy tất cả mọi sự việc lòng đầy sợ hãi và đem điều đó nói với Hoàng tử, đồng thời ra lệnh cho các chiến binh giỏi nhất phải đi tìm kiếm công chúa của mình và đưa cô đến Cung điện Hoàng gia, để Hoàng tử cưới cô làm vợ.
Chiến binh cao quý lên đường thực hiện nhiệm vụ của mình, nhưng không ngờ trong một đêm tối có tên sát thủ đã lấy mạng Hoàng tử và ném xác vào bụi rậm.
Triều đình nghe thấy tất cả sự việc, lúc đó họ nhìn thấy Hoàng tử khoác chiếc áo choàng màu đỏ tay cầm một cây cung đi đến đền thờ thiêng liêng để tìm kiếm người mình yêu vào đêm trăng sáng dưới tán cây ceiba.
Đến khi mặt trời mọc, Nicté-Há đi tìm kiếm Hoàng tử và cô nhìn thấy hình ảnh của cô phản chiếu trong hồ nước yên tĩnh của đền thờ thiêng liêng. Ở đó, Hoàng tử đến gần cô và ôm cô vào lòng, điều đó chứng tỏ Chacdziedzib đã yêu cô với tất cả mãnh lực phi thường. Cảnh tượng vừa xuất hiện thì bị gián đoạn bởi một mũi tên xuất phát từ trong bóng tối bay xuyên qua trái tim của người phụ nữ trẻ (Nicté-Há). Lúc đó cơ thể mỏng manh và vô hồn của cô đã rơi xuống, chìm trong vùng nước của đền thờ thiêng liêng, nơi của các vị thần ở.
Hoàng tử đã trải qua với nỗi đau sâu đậm đầy nước mắt. Anh cầu nguyện với các vị thần hãy nhỏ lòng thương hại và từ bi. Một cuộc tình buồn đã làm trái tim anh tan vỡ từng mảnh. Anh đau đớn tột cùng, chính vì vậy anh đã rơi xuống từ lưng ngựa và nằm trên vũng máu.
Các vị thần nghe thấy tiếng khóc than của anh, cho nên đã ra lệnh cho Chúa tể vùng biển và Chúa tể của các loài chim thực hiện hai việc. Lord of the Waters vào sâu trong vùng nước ngầm “cenote” để thay đổi cơ thể của Nicté-Há thành một bông sen xinh đẹp. Đồng thời Chúa tể của các loài chim cũng biến trái tim Hoàng tử, thành loài chim họa mi tuyệt đẹp và mãi mãi tràn đầy tình yêu.
Kể từ đó, cứ vào lúc bình minh, luôn có loài chim màu đỏ bay đến vùng nước của đền thờ linh thiêng để ca hót líu lo bài hát tình yêu của chúng trên những đài hoa sen nở.
Ghi chú: Cenote là hố sâu mà người Maya cổ đại sử dụng làm lễ cúng. Cenote còn có nghĩa một lối đi vào thế giới nước ngầm, nó còn là nơi thiêng liêng sùng bái hiến lễ ở Chichen Itza và Dzibilchatun.
Tuy nhiên còn nhiều huyền thoại về hoa sen như: Người Ai Cập cổ đại tin rằng nữ thần Isis được sinh ra từ Hoa sen. Hay một phiên bản lãng mạn về câu chuyện của Apollo và Daphne của Hy Lạp, hay chuyện thần thoại Ấn Độ giáo, Nữ thần Lakshmi (Nữ thần của sự giàu có) được nhìn thấy đứng trên một bông sen, cho nên người ta tin rằng Lakshmi được sinh ra từ Hoa sen.v.v.
Sau đây là những bài thơ về hoa sen trong cảm nhận của riêng tôi.
Sen trắng
Trong hồ một đóa hoa sen
Nghiêng soi bóng nước dáng em thiên thần
Hồn nhiên giữa cõi phù vân
Đôi môi khép mở sáng vầng như lai
Lá xanh bông trắng nghiêng vai
Khiết tinh tiên nữ trang đài thanh tâm
Dù em chân đất bãi đầm
Tinh khôi ngọc sáng nỡ mầm an nhiên.
Hoa sen đỏ
Tôi đứng miền xa một buổi chiều
Màu trời thấm đỏ gió đìu hiu
Trong tôi có giấc mơ kỳ diệu
Tưa hồ đầm nước một hoa yêu
Hương bay trong gió mùi dị thảo
Em một mình sáng dưới trời cao
Lung linh trên nước như huyền ảo
Và miệng em cười tựa ánh sao
Tháp in bóng nước hồi chuông đổ
Sen đỏ nghiêng mình tiếng nam mô
Ta hỏi em. Con đường vạn cổ ?
Em lặng nhìn một chỗ hư vô
*Phụ chú *Vạn cổ chính là “Vạn cổ trần” không phải là những buồn bã thường ngày, mà là nỗi đau lớn vì không giải quyết được bài toán sinh – tử, không thể có thuốc trường sinh. Trong thơ của Lý Bạch có câu “Dữ nhĩ đồng tiêu vạn cổ sầu”
Sen vàng
Lung linh dưới ánh trăng vàng
Mùi hương tinh khiết dưới tàng hoa sen
Bước lên từ chỗ bùn đen
Hôi tanh bỏ lại hương chen cạnh mình
Vươn tay một sớm bình minh
Lá xanh vẫy gió hữu tình trời mây
Sen vàng một đóa ngất ngây
Hồ soi bóng tháp trăng đầy Huế xưa
Bên sông vẳng tiếng đò đưa
Hồi chuông Thiên Mụ như vừa vọng xa
Bốn mươi năm vẫn là ta
Người xưa vắng bóng Di Đà trước sân
Quay lưng chạm vết phong trần
Đóa sen vàng chiếu ửng vầng hào quang
Chiều đi từng bước hoang mang
Nhìn hoa thấy bóng niết bàn xa xa
Sen trắng
Phẳng lặng chiều thu gờn gợn sóng
Trăng nghiêng con bóng nước ao trong
Ngất ngây hương tỏa mùi sen trắng
Thấp thoáng người qua bóng cuối sông
Đóa sen hồng
Khiết tinh một búp sen hồng
Đứng bên bàn phật sắc hồng thanh tao
Tâm em sáng tựa muôn sao
Quên bao phiền muộn đón chào bình minh
Đêm ngày an lạc chày kình
Pháp môn tịnh độ tâm bình liễu tri
Như lai tam mật gia trì
Một tòa sen nở đường đi niết bàn
Quên đi sầu muộn hoang mang
Đôi tay giũ bụi trần gian thanh nhàn
Chắp tay nguyện Đức Từ Quang
Xóa tan bóng tối chẳng màng cao xa
Mơ chi giấc mộng nam kha?
Nhìn hoa sen nở lòng ta biển hồ
*Chú thích
-Kinh Duy Ma Cật có câu “Trực tâm tức thị” cũng có nghĩa là “Trực tâm tức thị đạo tràng” tương tự như thế, khi tiếp xúc khách trần qua lại mà không khởi niệm đó là trực tâm. Người có trực tâm thì ngay nơi người đó là đạo tràng, là cảnh giới giải thoát.
-Tịnh độ là phương pháp thực tập pháp môn Tịnh độ họ dùng danh hiệu Bụt để làm đối tượng của chánh niệm nhằm đạt đến đích điểm là “nhất tâm bất loạn”
– Đức từ quang. Từ Quang là ánh sáng của lòng từ rộng lớn của chư Phật. Trong một bài kệ xưng tụng công đức Phật A Di Đà, có câu: “Từ Quang hà bi thi … Mà Từ là gì? Là lòng
-Tam Mật Gia Trì. Thân, ngữ, ý là tam mật. Đại Nhựt Như lai bản thể khắp thời gian không gian là Thân mật. Tiếng nói khắp thời gian không gian là Ngữ mật. Thức đại khắp thời gian không là Ý mật. Bàn tay kiết ấn là Thân mật, miệng tụng chú là Ngữ mật, tâm quán tưởng là Ý mật. Thân, ngữ, ý đồng thời thực hành gọi là Tam mật gia trì.
-Bất khả tư nghi” “không thể nghĩ bàn!” đó là pháp môn giải thoát
-Hồng trần là Thế tục, cõi đời, nơi phồn hoa náo nhiệt
-Liễu tri tức hiểu biết rõ ràng, rốt ráo, hiểu biết đến tận cùng,
-Trược phiền. hay “trược khí” là tạo nên tâm phiền não, bất an, căng thẳng, tội ác, bế tắc huyệt đạo kinh mạch, bệnh tật, và cái chết.
-Chày kình trong sự tích. Chày là chiếc dùi thỉnh chuông làm bằng gỗ chạm con cá kình gọi là chày kình. Như trong thơ có câu. “Chày kình một tiếng tan niềm tục. Hồn bướm mơ tiên lẩn sự đời…” Hay “Buồn tanh trăng ngọn gió cành, Dịp chầy dạ khách tiếng kình đêm thu. (HT)
-Nam kha. Có nhiều điển tích ý nói một giấc mộng không thực nó cũng giống như “Giấc Nam Kha”, “Giấc hòe”, “Giấc mộng kê vàng” hay “Giấc hoàng lương” đều do điển tích mà ra. Có nghĩa sự phú quý vinh hoa chẳng khác nào một giấc mộng.
Em là hoa sen
Này em! Em là hoa sen tuyệt đẹp
Dưới bầu trời xanh đầy mê hoặc
Em đã nở rộ như đôi mắt tinh anh và lấp lánh
Đã xóa tan nỗi lo và cái chết trong tôi
Em là thiêng liêng, đam mê và lòng trắc ẩn
Em đứng riêng một góc trời trong vũ trụ,
Nét đẹp em đầy rực rỡ của thiên nhiên
Cho dù em bước ra từ bùn lầy nhưng chứa đầy tinh khiết
Không ai có thể phủ nhận vẻ đẹp tuyệt vời, huyền hoặc và sức sống của em
Em tô son tươi hồng cho vũ trụ
Là chứng tích thiêng liêng đầy ân sủng
Là di tích muôn đời trên bia đá
Là vần thơ trí tuệ của nhân gian
Em là âm thanh du dương trầm bổng
Vang xa trong cõi đời và sự sống
Em là vì sao trên trời rực rỡ mỗi đêm
Mang tình yêu và tất cả niềm vui cho nhân loại
Này Em ! Em là hoa sen trong thế giới của tôi.
Linh Vũ